Cứ mỗi năm vào dịp đầu tháng 10, mùa thu se lạnh, giới văn chương toàn thế giới lại thấp thỏm đợi chờ Viện Hàn lâm Thuỵ Điển sẽ công bố tên một nhà văn hay nhà thơ nào đó vinh hạnh được nhận Giải Nôben của năm. Và chủ nhân của Giải Nôben văn chương năm nay (2011) đã thuộc về Nhà thơ Thuỵ Điển Tomas Transtromer, bởi qua những hình ảnh trong sáng, súc tích, ông đã mang tới cho mọi người cách tiếp cận hiện thực mới mẻ. Ông là một tác giả lừng danh khắp hoàn cầu - tác phẩm thơ của ông đã được dịch sang hơn năm mươi thứ tiếng trên thế giới. Và như vậy ông được liệt vào hàng những nhà thơ vĩ đại của thế gian này.

Tìm hiểu nội dung thơ văn của nhà thơ Tomas Transtromer, là một điều hết sức quyến rũ, thú vị và bổ ích, nhất là đối với bạn đọc nước ta - một đất nước quá đỗi xa xăm về mặt địa lý và văn hoá so với nước Thuỵ Điển ở Tây bắc Châu Âu.

Tôi không biết tiếng Thuỵ Điển, nên không thưởng thức được nguyên bản thơ ông, mà chỉ đọc qua bản dịch tiếng Nga. Dẫu vậy cảm nhận ban đầu của tôi (dẫu rất chủ quan) là thơ ông rất đặc biệt ở khía cạnh tứ thơ rất chặt chẽ, ngôn ngữ thơ cô đọng, độc đáo và giàu sức biểu hiện. Một điều hết sức bất ngờ là: Tomas Transtromer sinh ra và lớn lên trong từ trường của văn hoá Âu Châu, thế mà ông lại sử dụng thể thơ cổ điển Haiku của Nhật Bản phương đông rất thành công. Điều này gợi cho chúng ta rất nhiều điều phải suy nghĩ và rút ra bài học bổ ích, nhất là đối với những người làm thơ hiện nay quá ngưỡng vọng các trào lưu thơ hiện đại phương tây. Thơ của Tomas Transtromer rất hiện đại, mà phảng phất nét cổ điển của phong cách thơ phương đông. Có thể nói đây là sự giao thoa tinh tuý của hai trường thơ Đông phương và Tây phương chăng?

Kỳ này tôi xin trân trọng gửi tới bạn đọc một chùm thơ độc đáo của Tomas Transtromer, dịch theo bản dịch tiếng Nga của Anatôly Kuđriavisky.

(Triệu Lam Châu giới thiệu và dịch thơ)

Ở nơi tận cùng của chiều sâu

Những ngọn núi đại bàng

Sau bức tường kính kia -

Là những con bò sát

Lạ lùng, nằm im.

Người phụ nữ phơi áo

Trong lặng im.

Một cái chết thanh thản.

Ở nơi tận cùng của chiều sâu

Hồn tôi bay -

Nhẹ nhàng như sao chổi.

Trại giam

(Chín bài thơ haiku làm ở Henbiu, Trại giam các tội phạm vị thành niên)

1. Thật rối bời

Trong lúc chơi đá bóng:

Quả bóng bỗng vụt bay qua tường.

2. Người ta làm rùm beng

Cho thời gian hoảng sợ

Để nó chạy đi nhanh hơn.

3. Cuộc đời nhầm lẫn

Vẻ đẹp nơi đây -

Là những bức tranh trong các vết xăm mình.

4. Sự tất bật của công việc

Cùng nóc nhọn tháp canh

Làm cho rừng ngạc nhiên vô kể.

5. Tấm lưới sắt đã được kéo lên

Chúng tôi vào trong sân

Một thời điểm khác của năm.

6. Ngọn đèn soi bức tường

Những con ruồi nhìn thấy vết bẩn

Của ánh sáng ảo huyền.

7. Đêm. Chiếc xe vận tải đi qua

Giấc ngủ người tù

Run rẩy.

8. Uống sữa xong

Chàng ta thiu thiu ngủ

Buồng giam - Bà mẹ sắt đá!

9. Chàng trốn trại bị bắt ngay trở về

Dốc ngược hết cả túi quần, túi áo

Chứa đầy lá xanh.

Trích chùm thơ Điều bí ẩn nhiệm màu

1. Những mảnh vườn treo

Trong tu viện Tibet -

Một bãi chiến trường.

2. Con hươu nhìn mặt trời...

Đàn ruồi xanh lập loè thoáng hiện

Đơm bóng đen vào đất.

3. Bức tường tuyệt vọng...

Những con chim bồ câu ngây thơ

Bay đến rồi bay đi.

4. Mặt trời mùa đông...

Bóng tôi lồng lộng bơi

Rồi mờ đi.

5. Cái chết nghiêng xuống bờ vai tôi

Tôi chỉ là một quân cờ

Hắn thông tỏ mọi đường đi, nước buớc.

6. Mặt trời ghé qua

Những con tàu mõm chó

Nhìn tôi.

7. Ở những nơi lồi lên

Của đường nứt và lối mòn

Là giấc ngủ và núi băng trôi.

8. Trời nắng gắt

Đàn dê leo lên đồi

Xuỵt xuỳ nhóm lửa.

9. Những chiếc lá vô giá lìa cành

Như là bao tiếng réo

Của Biển chết.

10. Họ viết hoài, viết mãi

Chất keo chảy thành dòng

Qua cả bến Xơtíc.

11. Một khu rừng rậm

Ngôi nhà tuyềnh toàng của mặt trời

Những bức tường toả sáng.

12. Buông lỏng dây cương mặt trời

Theo lối mòn lần bước -

Có ai gọi mình chăng?

13. Mặt trời trôi...

Những lá buồm đen sẫm

Mọc lên từ ký ức.

14. Nắp quan tài bị nứt

Tử thi liền nhìn tôi -

Ồ đây là gương mặt!

15. Cái lặng im của màu tro tàn...

Người khổng lồ xanh đi qua,

Ngọn gió lạnh thổi từ biển cả...

Tuy Hoà. Dịch xong 16 giờ 30 chiều 7 - 10 - 2011

Thư điện tử: trieulamchau@gmail.com

Điện thoại: 0983 825502